ഇസ്‌ലാമും വൈജ്ഞാനിക നവോത്ഥാനവും

മുഹമ്മദ് ജനീസ് കിളിക്കോട്.

വിജ്ഞാനം ഇസ്‌ലാമിന്റെ പ്രാണനാണ്. അതുകൊണ്ടു തന്നെ അല്ലാഹുവിന്റെ യഥാര്‍ത്ഥ ഖലീഫകളായി നമുക്ക് ഭൂമിയില്‍ ജീവിക്കണമെങ്കില്‍ വിജ്ഞാനം കൂടിയേ തീരൂ. കാട്ടാള പ്രകൃതവുമായി ജീവിക്കുന്ന മനുഷ്യന്റെ സംസ്‌കാര സമ്പന്നമായ യഥാര്‍ത്ഥ മനുഷ്യനിലേക്കുള്ള പ്രയാണമാണ് വിജ്ഞാനം കൊണ്ട് അര്‍ത്ഥമാക്കുന്നത്. ജ്ഞാനിയും അജ്ഞനും തുല്ല്യനല്ല എന്ന തിരിച്ചറിവ് ഖുര്‍ആന്‍ നമ്മോട് വിളിച്ചോതുന്നുണ്ട്. വിജ്ഞാനത്തില്‍ മതവും ഭൗതികവും തമ്മില്‍ വേര്‍ത്തിരിച്ച് കാണാതെ എല്ലാം അല്ലാഹുവിന്റെ പ്രകാശമാണെന്ന ബോധം നമുക്കുണ്ടാവേണ്ടതുണ്ട്. ഇസ്്‌ലാമിന്റെ ആധികാരിക ഗ്രന്ഥമായി ഖുര്‍ആന്‍ അവതരിച്ചപ്പോള്‍ വെറും മതഗ്രന്ഥമായിട്ടല്ല അവതീര്‍ണ്ണമായത്. അത് അല്ലാഹുവിന്റെ ദൃഷ്ടാന്തങ്ങളുടെ സമാഹാരമാണ്. 6000 ത്തില്‍ പരം ദൃഷ്ടാന്തങ്ങളടങ്ങിയ ഖുര്‍ആനില്‍ 1000 ത്തോളം ശാസ്ത്രവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ്.
ഉമവി ഖിലാഫത്തിന്റെ കാലഘട്ടത്തില്‍ തന്നെ ശാസ്ത്ര രംഗത്തേക്കുള്ള രംഗപ്രവേശം മുസ്‌ലിംകള്‍ക്ക് സാധിച്ചിരുന്നു. ഇതര രാഷ്ട്രങ്ങളില്‍ നിന്നും വിവിധ മേഖലകളിലെ വൈജ്ഞാനിക ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍ ശേഖരിക്കുകയും അത് അറബിയിലേക്ക് ഭാഷാന്തരം ചെയ്ത് ശാസ്ത്ര രംഗത്ത് തങ്ങളുടെ സാന്നിദ്ധ്യം അറിയിച്ചിരുന്നു. അരിസ്റ്റോട്ടിലിന്റെയും പ്ലാറ്റോ, യൂക്ലിഡ്, ടോളമി, ഗാലന്‍, ഹിപ്പോക്രാറ്റസ് എന്നീ ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരുടെ കൃതികള്‍ അറബ് ലോകത്ത് പ്രചാരം നേടുന്നതും ഈ കാലഘട്ടത്തിലാണ്. തുടര്‍ന്ന് അബ്ബാസിയ്യ ഖിലാഫത്തിന്റെ കാലത്ത് നടത്തിയ മുസ്്‌ലിം ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരുടെ കണ്ടുപിടുത്തങ്ങള്‍ ആധുനിക ശാസ്ത്രലോകത്തിന് വളരെയധികം മുതല്‍ കൂട്ടായിട്ടുണ്ട്. ഇന്ന് ഉത്തുംഗത പ്രാപിച്ചിരിക്കുന്ന ശാസ്ത്രരംഗങ്ങളുടെയെല്ലാം ശിലപാകിയത് അക്കാലത്തെ മുസ്്‌ലിം ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരായിരുന്നു.
അറേബ്യയില്‍ നിന്ന് ഇസ്്‌ലാം ലോകത്തിന്റെ നാനാ തുറകളിലേക്ക് വ്യാപിച്ചപ്പോള്‍ ലോകം വൈജ്ഞാനിക നവോത്ഥാനത്തിന്റെ പുത്തന്‍ ചുവടുവെപ്പുകള്‍ക്ക് വേദിയാവുകയായിരുന്നു. ലോകത്തിന് ശാസ്ത്ര പരമായും സംസ്‌കാരപരമായും സാമൂഹികപരമായും കൈവന്ന വികാസത്തിന്റെ അടിത്തറ പാകിയത് മുസ്ലിംകളാണെന്ന് നിഷ്പ്രയാസം നമ്മുക്ക് പറയാന്‍ സാധിക്കും. ശാസ്ത്ര രംഗത്ത് മുസ്്‌ലിംകള്‍ നിര്‍മ്മിച്ച അടിത്തറ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുന്ന ജോലി മാത്രമായിരുന്നു പില്‍കാല ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാര്‍ക്കുണ്ടായിരുന്നത്.
വൈദ്യ ശാസ്ത്രത്തെ കുറിച്ചുള്ള ബാലപാഠം പോലും യൂറോപ്യര്‍ക്ക് അജ്ഞാതമായിരുന്ന കാലത്താണ് മുസ്‌ലിംകള്‍ ഈ രംഗത്ത് വിജയക്കൊടി നാട്ടിയത്. മതത്തിന്റെ ഉരുക്കുമുഷ്ടിക്കുള്ളില്‍ കിടന്ന് വെന്തുനീറുകയായിരുന്ന യുറോപ്യന്‍ ജനതയുടെ പോപ്പും സീസറുമെല്ലാം അവിടുത്തെ പോപ്പുതന്നെയായിരുന്നു. കത്തോലിക്ക സഭ ജനങ്ങളുടെയും ശാസ്ത്രജ്ഞന്മാരുടെയും ചിന്തകള്‍ക്കും എല്ലാ വിധ പുരോഗതികള്‍ക്കും മുമ്പില്‍ വന്‍ കോട്ടകള്‍ പണിതു. ഇവിടേക്ക് സര്‍വ്വസ്വാതന്ത്ര്യത്തന്റെ മതമായി ഇസ്ലാം കടന്നുവന്നപ്പോള്‍ ജനങ്ങളെ ഹഠാദാകര്‍ഷിക്കുകയും ജനങ്ങള്‍ കുട്ടം കൂട്ടമായി ഇസ്ലാം പുല്‍കുകയും ചെയ്തു. അതിനു ശേഷം മുസ്‌ലിംകളുടെ ശാസ്ത്രീയ കണ്ടുപിടുങ്ങളുടെയും നവോത്ഥാനത്തിന്റെയും കാലഘട്ടമായിരുന്നു. ഇതിന്റെ ബാക്കിപത്രമായി മുസ്്‌ലിം സ്‌പെയ്‌നും കോര്‍ദോവയും അടങ്ങുന്ന വൈജ്ഞാനിക ഭൂമികകള്‍ രൂപപ്പെടുകയും ചെയ്തു. ശാസ്ത്രത്തിന്റെ നിഖില മേഖലകളിലും ഇദിച്ച് നില്‍ക്കുന്ന പല ശാസ്്ത്രജ്ഞന്മാരെയും ലോകത്തിന് സമര്‍പ്പിച്ചത് ഇസ്‌ലാമാണ്. ഇബ്‌നു സീന, ഇമാം റാസി, അലിയ്യുത്തബ്‌രി, ഹുനൈനുബ്്‌നു ഇസ്ഹാഖ്, അലിയ്യുബ്‌നു ഇസ്ഹാഖ്, ഇബ്‌നു വാഫിദ് തുടങ്ങിയവര്‍ ഈ രംഗത്ത് പ്രശോഭിച്ച് നിന്ന വൈദ്യ ശാസ്ത്ര വിഷാരദന്മാരാണ്. അബ്ബാസി ഖിലാഫത്തിന്റെ കാലത്താണ് വൈദ്യ ശാസ്ത്രം പുരോഗതിയുടെ ഉത്തുംഗതിയിലെത്തിയത്.
ഖലീഫയായിരുന്ന അല്‍ മുഖ്തദിര്‍ ബില്ലാഹ് വൈദ്യ ശാസ്ത്രജ്ഞനായിരുന്ന സിനാനുബ്‌നു സാബിത്തിനോട് രാജ്യത്തെ എല്ലാ ഡോക്ടര്‍മാര്‍ക്കും ടെസ്റ്റ് നടത്താനും അര്‍ഹരായവര്‍ക്ക് മാത്രം യോഗ്യതാ സര്‍ട്ടിഫിക്കറ്റ് ഏര്‍പ്പെടുത്താനും കല്‍പ്പിക്കുകയുണ്ടായി. യൂറോപ്പില്‍ രോഗം വന്ന അവയവം മുറിച്ച് മാറ്റിയിരുന്ന കാലത്താണ് ഇതെന്നോര്‍ക്കണം.
ഹുനൈനുബ്‌നു ഇസ്ഹാഖ് രചിച്ച 'അശ്‌റുമഖാലത്ത് ഫില്‍ ഐന്‍' എന്ന ഗ്രന്ഥം നേത്ര ചികിത്സാരംഗത്ത് പുത്തന്‍ ചുവടു വെപ്പായിരുന്നു. അലിയ്യുബ്്‌നു ഈസാ എന്ന കണ്ണുരോഗ വിദഗ്ദന്റെ സംഭാവന ഇന്നും വൈദ്യ ശാസ്ത്ര രംഗത്ത് സ്മരിക്കപ്പെടുന്നുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ 'തദ്കിറത്തുല്‍ കുഹാലീന്‍' എന്ന കൃതി പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ട് വരെ യൂറോപ്യന്‍ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റികളില്‍ പഠിപ്പിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു.
അതുപോലെ തന്നെ പത്താം നൂറ്റാണ്ടുകാരനായ അലിയ്യുബ്‌നു അബ്ബാസ് രചിച്ച 'കാമിലുസ്സിനാഅ'യും യോഹന്നാനുബ്‌നു മാസവൈഹിയുടെ 'ജാമിഉത്തിബ്ബും''തര്‍ക്കീബുത്വബാഖത്തില്‍ ഐനും' വൈദ്യ ശാസ്ത്ര രംഗത്തെ കുതിച്ചുചാട്ടങ്ങള്‍ക്ക് ശില പാകുകയുണ്ടായി.
മുസ്്‌ലിം വൈദ്യ ശാസ്ത്ര രംഗത്തെ അദ്വീതീയനായ വ്യക്തിത്വമാണ് ഇമാം റാസി. ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ കാല്‍ചുവട്ടില്‍ നിന്നുമാണ് യൂറോപ്പ് വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കിയത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുഗ്രഹീത തൂലികയില്‍ നിന്നും വൈദ്യ ശാസ്ത്രത്തിലും മറ്റിതര വിഷയങ്ങളിലുമായി 237 കൃതികള്‍ ജന്മം കൊണ്ടിട്ടുണ്ട്. മുപ്പതോളം വാള്യങ്ങളിലായി മഹാന്‍ രചിച്ച 'അല്‍ഹാവി' എന്ന വൈദ്യ ശാസ്ത്ര ഗ്രന്ഥം ഏറെ പ്രധാനപ്പെട്ട കൃതിയാണ്. 1486-ല്‍ ലാറ്റിന്‍ ഭാഷയിലേക്ക് ഭാഷാന്തരം ചെയ്ത ഈ ഗ്രന്ഥത്തില്‍ രോഗ ചികിത്സ, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണം, മുറിവ്, പ്ലാസ്റ്റര്‍, മരുന്ന്, ഭക്ഷണം, സംയുക്ത മരുന്നുകള്‍, മരുന്നു നിര്‍മ്മാണം, ശസ്ത്രക്രിയ തുടങ്ങിയവയെ കുറിച്ചെല്ലാം പ്രതിപാതിച്ചിട്ടുണ്ട്. നൂറ്റാണ്ടുകളോളം യൂറോപ്യന്‍ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റികളില്‍ പാഠ്യ വിശയമായിരുന്ന 'അല്‍മന്‍സൂര്‍' എന്ന പത്ത് ഭാഗങ്ങള്‍ വരുന്ന ഗ്രന്ഥവും മഹാന്റെ സംഭാവനയാണ്. വസൂരിയെ കുറിച്ചും മീസ്്‌ലസിനെ(അഞ്ചാം പനി) കുറിച്ചും പ്രതിപാതിക്കുന്ന ഇമാം റാസിയുടെ കൃതി ലാറ്റിന്‍, ഇംഗ്ലീഷ്, ഫ്രഞ്ച്, ജര്‍മ്മന്‍ ഭാഷകളിലേക്ക് വിവര്‍ത്തനം ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. വിവിധ തരം രോഗങ്ങളെ കുറിച്ചും ലക്ഷണങ്ങളെ കുറിച്ചും അതിനുള്ള ചികിത്സാ മുറകളെ സംബന്ധിച്ചും പറയുന്ന 'ത്വിബ്ബുല്‍ ഫുഖറാഅ്' എന്ന ഗ്രന്ഥവും മഹാന്റെ സംഭാവനയാണ്.
അതുപോലെ വൈദ്യ ശാസ്ത്ര രംഗത്ത് പ്രോജ്വലിച്ചു നിന്ന മറ്റൊരു വിഷാദരനാണ് ഇബ്‌നു സീന. അബൂ അലിയ്യുല്‍ ഹസന്‍ എന്നാണ് മഹാന്റെ യഥാര്‍ത്ഥ നാമം. കേവലം വൈദ്യ ശാസ്ത്ര രംഗത്ത് മാത്രമായിരുന്നില്ല മഹാന്റെ ഇടപെടല്‍. മറിച്ച് അന്ന് നിലവിലുണ്ടായിരുന്ന സകല വൈജ്ഞാനിക മേഖലകളിലും എന്നും സ്മരിക്കപ്പെടുന്ന കയ്യൊപ്പുകള്‍ ചാര്‍ത്താന്‍ ഇബ്‌നു സീനക്ക് സാധിച്ചു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ 'അല്‍ ഖാനൂനുഫിത്തിബ്ബി'ന് മുമ്പില്‍ യൂറോപ്പ് നമ്രശിരസ്‌കരാവുകയാണ് ചെയ്തത്. അടുത്ത കാലം വരെ പാശ്ചാത്യ ലോകത്തെ പ്രശസ്തമായ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റികളില്‍ പാഠ്യ വിശയമായിരുന്നു അബ്ബാസിയ്യ കാലഘട്ടത്തിലെ ഈ ഭിഷഗ്വരന്റെ അല്‍ ഖാനൂനുഫിത്തിബ്ബ്. 750-ലധികം ഔഷധങ്ങളെ കുറിച്ച് A Medical Bible for longer period than any work എന്ന പുസ്തകത്തില്‍ പ്രതിപാതിക്കുന്നുണ്ട്.  പ്രമുഖ പാശ്ചാത്യ പണ്ഡിതനായ ഡോക്ടര്‍ ഓസ്്‌ലര്‍ ഇബ്‌നു സീനയുടെ ഈ മാസ്റ്റര്‍ പീസ് കൃതിയെ കുറിച്ച് പറഞ്ഞത് കാലങ്ങളോളം ആധികാരികമായി നിലനിന്ന മെഡിക്കല്‍ ബൈബിള്‍ എന്നാണ്. ഡമസ്‌കസ് മെഡിക്കല്‍ കോളേജ് ഡയറക്ടര്‍ ഡോ. ഇസ്സത്ത് മ്രേഡന്‍ പറയുന്നു. '22 വര്‍ഷമായി ഞാന്‍ വൈദ്യ സേവനം നടത്തികൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഇബ്‌നു സീനയുടെ ഖാനൂന്‍ മറിച്ചു നോക്കാത്ത ഒരു മാസവും എനിക്കുണ്ടായിട്ടില്ല'. കിതാബുല്‍ അഗ്തിയത്തില്‍ അദ്‌വിയ്യ, അദ്ദുസതൂറുത്ത്വിബ്ബീ, അല്‍ ഇഖ്‌റുബാദുയ്ന്‍, ഹിഫ്‌ളുസ്സിഹ, അദ്‌വിയതുല്‍ ഖല്‍ബ് എന്നിവയാണ് മഹാന്റെ മറ്റു വൈദ്യ ശാസ്ത്ര ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍.
വൈദ്യ ശാസ്ത്രത്തെ പോലെ മുസ്‌ലിംകള്‍ അടിസ്ഥാനമിടുകയും വിജയക്കൊടി നാട്ടുകയും ചെയ്ത മേഖലയാണ് രസതന്ത്രം. ഈ മേഖലയില്‍ വെട്ടിത്തിളങ്ങുന്ന എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ യൂറോപ്പ് ഇരുട്ടില്‍ മുങ്ങിത്താഴുകയായിരുന്നു. ജാബിറുബ്‌നു ഹയ്യാനാണ് ഏറ്റവും പ്രമുഖനായ രസതന്ത്ര ശാസ്ത്രജ്ഞന്‍. താഴ്ന്ന ലോഹ പദാര്‍ത്ഥങ്ങളെ ഉയര്‍ന്നതാക്കി മാറ്റാനായിരുന്നു അദ്ദേഹം രസതന്ത്രം ആദ്യമായി ഉപയോഗപ്പെടുത്തിയത്. ഈ യത്‌നം വൃഥാവിലാണെങ്കിലും പദാര്‍ത്ഥങ്ങളിലടങ്ങിയ ഘടകങ്ങള്‍ വേര്‍ത്തിരിക്കാന്‍ ഇത് സഹായകമായി. സോഡിയം കാര്‍ബണേറ്റ്, നൈട്രിക് ആസിഡ്, സള്‍ഫ്യൂറിക് ആസിഡ് എന്നിവ ഉപയോഗപ്പെടുത്തി വസ്തുക്കളെ ഉരുക്കുകയും പൊട്ടാസ്യം കാര്‍ബണേറ്റ്, സോഡിയം കാര്‍ബണേറ്റ് തുടങ്ങിയവ ഉപയോഗിച്ച് കെമിക്കല്‍ മിശ്രിതങ്ങള്‍ ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു. കിതാബുറഹ്മാന്‍, അസ്സബാഖുശര്‍ബി, കിതാബുത്തജസ്സി തുടങ്ങിയവ ജാബിറുബ്‌നുഹയ്യാന്റെ പ്രധാന രചനകളാണ്. പല രാസ പദാര്‍ത്ഥങ്ങളും അദ്ദേഹം തന്റെ പരീക്ഷണ നിരീക്ഷണങ്ങളിലൂടെ കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. നിഗൂഢതകള്‍ നിറഞ്ഞിരുന്ന പശ്ചാത്യ ലോകത്തെ രസതന്ത്രവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ആശയങ്ങള്‍ സ്ഫുടം ചെയ്ത് കൊടുത്തത് മുസ്‌ലിംകളായിരുന്നു. മുഹമ്മദുല്‍ ഹാസിബ്, റാസി, ഇബ്‌നു സീന തുടങ്ങിയവരും ഈ രംഗത്ത് ശ്രദ്ധേയമായ സംഭാവനകള്‍ അര്‍പ്പിച്ചവരാണ്.
ജന്തു ശാസ്ത്രം, സസ്യ ശാസ്ത്രം എന്നീ ശാഖകളും മുസ്‌ലിംകളുടെ കരവലയത്തിനുള്ളില്‍ സുവര്‍ണ്ണ ശോഭയുള്ളതായി മാറി. മുഹമ്മദുല്‍ ശാഫിഖിയുടെ 'അല്‍ അദ്‌വിയ്യത്തുല്‍ മുഫ്‌റദും' ഇബ്‌നു സീനയുടെ 'കിതാബുശിഫാ'യും ഇബ്‌നുല്‍ അവ്വാമിന്റെ 'അല്‍ഫലാഹും' അബ്ദുല്ലാ അഹ്മദുബ്‌നു ബൈത്താറിന്റെ 'അല്‍ മുഗ്‌നി ഫീ അദ്‌വിയ്യത്തില്‍ മുഫ്‌റദും' ഇബ്‌നു ഹബ്ശിയ്യയുടെ 'ഹിലാഹത്തുന്നബാത്തിയ്യ'യും സസ്യശാസ്ത്രം, ജന്തുശാസ്ത്രം, വൈദ്യശാസ്ത്രം, ഗോളശാസ്ത്രം എന്നീ മേഖലകളില്‍ അതുല്ല്യമായ സംഭാവനകള്‍ അര്‍പ്പിച്ച കൃതികളാണ്. ഈ രംഗത്ത് ആധുനിക ശാസ്്ത്രം ഇന്ന് അടിസ്ഥാനമായി സ്വീകരിക്കുന്ന പല സിദ്ധാന്തങ്ങളുടെയും പ്രപിതാക്കള്‍ മുസ്്‌ലിംകളും അവരുടെ ഗ്രന്ഥങ്ങളുമായിരുന്നുവെന്ന് സുതരാം വ്യക്തമാണ്.ബാബിലോണിയ, ഇന്ത്യ തുടങ്ങിയ നാടുകളിലെ ഈ രംഗത്തെ വിജ്ഞാനീയങ്ങളില്‍ നിന്നും ലഭ്യമായ വിവരങ്ങള്‍ കൂടി മുസ്്‌ലിംകള്‍ക്ക് ഈ രംഗത്ത് പ്രചോദനമായിട്ടുണ്ട്.
അല്‍ഖവാരിസ്മി, സാബിത്തുബ്‌നുഖുറ, ഉമയ്യുബ്‌നു അബിസ്സ്വല്‍ത്തത് തുടങ്ങിയവര്‍ ഈ മേഖലയെ പ്രശോഭിപ്പിച്ചവരാണ്. അടിസ്ഥാന അക്കങ്ങള്‍ ലോകത്തിന് പരിചയപ്പെടുത്തുന്നത് മുസ്‌ലിംകളാണെന്നത് പശ്ചാത്യലോകം തന്നെ അംഗീകരിക്കുന്ന യാഥാര്‍ത്ഥമാണ്. ഖലീഫ മന്‍സൂറിന്റെ കാലഘട്ടത്തില്‍ ഇന്ത്യക്കാരനായ ഗണിത ശാസ്ത്രജ്ഞന്‍ സമര്‍പ്പിച്ച 'സിദ്ധാന്ത' എന്ന ഗ്രന്ഥത്തിലൂടെയാണ് അറബികള്‍ കുതിച്ച്ചാട്ടം നടത്തിയത്. ഖവാരിസ്മിയുടെ 'അല്‍ ജബറ് വല്‍ മുഖാബില' എന്ന കൃതി പശ്ചാത്യലോകത്ത് വലിയ സ്വാധീനമാണ് ചെലുത്തിയത്. 'അള്‍ജിബ്ര'യെന്ന പദം യൂറോപ്പിനനുഭവിക്കാനായത് ഈ കൃതിയിലൂടെയാണ്.
ഗോളശാസ്ത്ര രംഗത്തെ മുസ്്‌ലിംകളുടെ ഇടപെടലുകള്‍ അത്ഭുതാവാഹകമാണ്. വിശുദ്ധ ഖുര്‍ആനിലെ ഇതു സംബന്ധിയായ നിരവധി ആയത്തുകള്‍ അവര്‍ക്ക് പ്രചോദനമേകുകയുണ്ടായി.ഖലീഫ മഅ്മൂന്റെ കാലത്ത് തന്നെ നിരവധി വാന നിരീക്ഷണ കേന്ദ്രങ്ങള്‍ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടു. ബൈത്തുല്‍ ഹിക്മയില്‍ ഇതിന് വേണ്ടി പ്രത്യേക ആളുകളെ തന്നെ ചുമതലപ്പെടുത്തുകയുണ്ടായി.
അബുല്‍ അബ്ബാസ് മുബമ്മദുബ്‌നു ഖാദര്‍ അല്‍ ഫര്‍ഗാനിയുടെ നേതൃത്വത്തിലാണ് വാനനിരീക്ഷണം നടത്തിയിരുന്നത്. അദ്ധേഹത്തിന്റെ 'ഹറക്കാത്തുസ്സമാവിയ്യ വല്‍ ജാമിഉ ഇല്‍മുന്നുജൂം' എന്ന കൃതി ഈ രംഗത്ത് വലിയ സംഭാവനയാണര്‍പ്പിച്ചത്. ഈ മേഖലയില്‍ മുസ്്‌ലിംകള്‍ അര്‍പ്പിച്ച ഏറ്റവും വലിയ സംഭാവനയാണ് ആസ്‌ട്രോലാബുകള്‍. ഇതിന്റെ ബാലപാഠങ്ങള്‍ മുസ്്‌ലിംകളാണ് യൂറോപ്പിന് പകര്‍ന്നു നല്‍കിയത്.
ഇബ്‌നുഖല്‍ദൂനെ പോലുള്ള സോഷ്യോളജിസ്റ്റുകള്‍ ഇസ്്‌ലാമിക നാഗരികതയുടെ സൃഷ്ടിയാണ്. ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ സംഭാവനകള്‍ ലോക ചരിത്രത്തിന്റെ വികാസത്തില്‍ ചെലുത്തിയ സ്വാധീനം അദ്വീതീയമാണ്.
ഇസ്്‌ലാം ലോകത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിലേക്ക് വളരാന്‍ തുടങ്ങിയതിനനുസരിച്ച് വിവിധ വിജ്ഞാനീയങ്ങളും പുഷ്ടിപ്പെടാന്‍ തുടങ്ങി. ധൈഷണിക വ്യാപാരത്തിന്റെ കേന്ദ്രങ്ങളായി പുതിയ മേഖലകള്‍ രംഗപ്രവേശം ചെയ്തു. മുസ്്‌ലിം സ്‌പെയ്‌നിന്റെ ശോഭനമായ ചിത്രങ്ങള്‍ ലോക ചരിത്രത്തില്‍ തുല്ല്യതയില്ലാത്ത ഒന്നായിരുന്നു. കോര്‍ദോവയും ഗ്രാനഡയും ടോളിഡോയും മുസ്്‌ലിം വിജ്ഞാനീയങ്ങളുടെ ലോകത്തേക്ക് തുറന്നു വെച്ച വാതിലുകളായി മാറി. ബഗ്ദാദിനെ പോലും വെല്ലുന്ന രീതിയില്‍ പ്രഭ പരത്തിയിരുന്ന നഗരമായിരുന്നു കോര്‍ദോവയെന്ന് നെഹ്‌റു തന്റെ 'ഗ്ലിംപ്‌സസ് ഓഫ് വേള്‍ഡ് ഹിസ്റ്ററി'യില്‍ സൂചിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്.
സ്‌പെയ്‌നിന്റെ തകര്‍ച്ചയോടെ മുസ്‌ലിംകളുടെ സ്ഥാനം പശ്ചാത്യര്‍ കയ്യടക്കുകയായിരുന്നു. അതോടെ മുസ്ലിംകളുടെ ശോഭനമായ അന്തരീക്ഷത്തിന് മങ്ങലേല്‍ക്കുകയുണ്ടായി. അറബികള്‍ രചിച്ച ശാസ്ത്രകൃതികള്‍ പശ്ചാത്യര്‍ അവരുടെ ഭാഷകളിലേക്ക് വിവര്‍ത്തനം നടത്തുകയും മുസ്്‌ലിംകളുടെ പങ്ക് തിരസ്‌കരിക്കുകയും എല്ലാത്തിന്റെയും പിതൃത്വം അവര്‍ ഏറ്റെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്ന വിരോധാഭാസകരമായ രംഗങ്ങള്‍ക്കാണ് പിന്നീട് ചരിത്രം സാക്ഷിയായത്. ഇന്ന് വളരെ പരിതാപകരമായ അവസ്ഥയാണ് മുസ്‌ലിംകള്‍ അഭിമുഖീകരിക്കുന്നത്. എല്ലാ രംഗത്തും ഇത് പ്രകടമാണ്. ലോക നാഗരികതയുടെ വളര്‍ച്ചയെ നിര്‍മ്മാണാത്മക പരമായി സ്വാധീനിച്ച മുസ്‌ലിംകളുടെ പിന്‍മുറക്കാരുടെ തിരിഞ്ഞ് നടത്തം ഏറെ ശോചനീയമാണ്. ചരിത്രത്തെ അയവിറക്കുന്നത് ഉപ്പാപ്പാക്കൊരാനയുണ്ടായിരുന്നു എന്ന ചിന്തയെ പോലെ അര്‍ത്ഥമില്ലാത്തതായി മാറരുത്. പകരം ഉണ്ടായിരുന്ന ആനയെ പുനര്‍ജനിപ്പിക്കാനാണ് നാം പരിശ്രമിക്കേണ്ടത്. അതിനു വേണ്ടി പുതിയ സംവിധാനങ്ങള്‍ വളരെ ക്രിയാത്മകമായി ഉപയോഗപ്പെടുത്തുക. നാഥന്‍ തൗഫീഖ് നല്‍കട്ടെ...